Bitcoin som vern mot inflasjon
Dette gjesteinnlegget er skrevet av Svein Ølnes (@sveinol) – Seniorforsker ved Vestlandsforskning
“Inflation is always and everywhere a monetary phenomenon in the sense that it is and can be produced only by a more rapid increase in the quantity of money than in output”.
Det sa Milton Friedman, kjend økonom og vinnar av Nobel-prisen i økonomi i 1976 for nettopp forsking på inflasjon.
«Money printer go brrrr»
Inflasjon får me når for mange pengar jagar for få varer og tenester, det er den enkle og folkelege forklaringa. Men kva mekanismar som skaper inflasjon er likevel meir infløkt.
Både under finanskrisa i 2008 og under pandemien frå 2020 har sentralbankar rundt om i verda stimulert økonomien ved å «trykkja» enorme mengder pengar. Bitcoin-entusiastar kjenner uttrykket «Money printer go brrrrr», og det enkle bildet er enorme stablar av nye dollar-sedlar som kjem ut av seddelpressa.
Meir pengar betyr ikkje høgare inflasjon
Men ikkje alle typar økonomisk stimulering slår likt ut inflasjonsmessig. Lyn Alden, truleg den skarpaste makroøkonomen som også forstår Bitcoin og kryptovaluta, forklarer at den breie pengemengda («broad money») og inflasjon er ganske korrelerte.
Den breie pengemengda, på fagspråket M2, er samfunnet (minus finanssektoren) sin likviditet og består av kontantar, bankinnskot og innskotsliknande pengar som banksertifikat og pengemarkedsfond.
Det er ikkje gitt at det blir inflasjon sjølv om pengemengda veks, spørsmålet er kvar veksten kjem og om det er ressursar tilgjengelege til å ta i mot den monetære veksten.
Lyn Alden peiker på to ulike måtar å auka den breie pengemengda:
- Bankane skaper nye pengar ved å gi lån
- Offentleg budsjettunderskot («fiscal deficit») som blir finansiert med pengar frå sentralbanken og eventuelt private bankar
Kvantitative lettelsar og budsjettunderskot
Både etter finanskrisa og under pandemien, har sentralbankane brukt kvantitative lettelsar («quantitative easing» – QE) for å stimulera økonomien. Men det er viktig å merka seg at ikkje all denne ekspansive pengepolitikken har den same inflatoriske verknaden.
Lyn Alden understrekar at kvantitative lettelsar åleine, og kvantitative lettelsar kombinerte med offentlege budsjettunderskot er to forskjellige ting og har ulik inflatorisk verknad. Kvantitative lettelsar åleine betyr opp-kapitalisering av bankane og vil ikkje nødvendigvis påverka den breie pengemengda.
Som långivar i siste instans («lender of last resort») skapte sentralbankane pengar ut av ingenting og styrka bankreservane. Det gav ikkje utslag i auka inflasjon, trass i åtvaringar om det motsette. Dei store pengemengdene skapte etter finanskrisa nådde ikkje ut i samfunnet generelt. Det var absolutt sider ved dette som kan kritiserast, men fare for inflasjon var ikkje ein av dei. Det er først når kvantitative lettelsar blir kombinerte med budsjettunderskot, som i pandemien, at stigande inflasjon blir ein trussel.
Då prisar på varer og tenester begynte å stiga i fjor, var den første forklaringa frå sentralbankane at det var eit overgangsfenomen («transitory»). Men etter kvart som tida gjekk, og prisane heldt fram med å stiga, vart det stadig vanskelegare å halda fast på den forklaringa.
Forbigåande eller langvarig?
Alvoret har no komme og inflasjons-trusselen er reell. Dei siste tala frå USA er 7 % inflasjon frå desember 2020 – 2021, og i Norge er tilsvarande tal 5,5 %. Men bak desse tala er det heilt ulike varer og tenester som dominerer.
Medan det her til lands er energikostnadene som har gått i taket, er energidelen i USA negativ. Der er det bruktbilar som står for størstedelen av prisstiginga (!).
Bitcoin = deflasjon
Inflasjonstrusselen er reell, og på mange måtar den einaste måten den kapitalistiske verda kan komma seg ut av den enorme gjelda som er bygt opp (dei andre alternativa som nasjonal konkurs eller kraftige lønnsreduksjonar for å generera store overskot, er ikkje realistiske).
Den reelle situasjonen er at Bitcoin er deflatorisk sidan kjøpekrafta har auka år for år.
Bitcoin blir peikt på som livbåten i det synkande inflasjonsskipet. Grunnen er at «penge»-veksten i Bitcoin er deterministisk og uråd å endra. Den nominelle inflasjonen i Bitcoin (tilførsel av nye bitcoin i løpet av eit år) er for tida 1,7 % og vil bli redusert til 1,14 % i 2024 når den neste halveringa skjer, og vidare til 0,8 % fram til neste halvering att i 2028. Den reelle situasjonen er at Bitcoin er deflatorisk sidan kjøpekrafta har auka år for år.
Knappheit ikkje nok
Mange trur at den avgrensa mengda bitcoin (21 mill.) i seg sjølv vil gjera Bitcoin til eit perfekt vern mot inflasjon, men så enkelt er det ikkje. Knappheit skaper ikkje verdi i seg sjølv.
Eit eksempel frå bilverda, ikkje tilfeldig sidan eg har stor interesse for bilar, viser det. Den norske bilen Troll vart berre produsert i fem eksemplar, men kostar i dag truleg likevel berre ein brøkdel av f.eks. ein Bugatti Type 35 som vart produsert i rundt 340 eksemplar.
Det er andre eigenskapar ved Bitcoin enn berre knappheit som gjer den verdifull. Desse eigenskapane er mellom anna eit revolusjonerande system for verdioverføring og verdioppbevaring, sensurfrie pengar og kombinasjonen av ekstrem sikkerheit (hovudblokkjeda/«main chain») og lynraske betalingar (lag 2/«Lightning Network»).
Renteheving gir kursnedgang
Så langt i Bitcoins 13-årige historie har verdiutviklinga vore enorm, men det er likevel ingen garanti for at den vil halda fram. Bitcoin-kursen er i skrivande stund (medio januar 2022) på linje med kursen i starten av februar 2021, og i løpet av 2021 har bitcoin vist større korrelasjon med S&P 500-indeksen og svingar meir i takt med aksjemarkedet.
Aksjemarkedet har nytt godt av låg rente og stor tilførsel av pengar, men med utsikter til stigande rentenivå for å demma opp for inflasjonen, vil likviditet bli trekt ut av risikable investeringar (som bitcoin og vekstaksjar) og flytta over i sikrare verdipapir.
Bitcoin som digitalt gull
Gull har tradisjonelt vore investeringa mange har flykta til i krisetider, og har fungert som eit vern mot inflasjon. Historisk ser me tydelege toppar i gullprisen i 1979 (høg inflasjon, Sovjet inn i Afghanistan), 2011 (etterverknader av finanskrisa, Hellas i djup krise) og 2020 (pandemien).
Bitcoin har som gull, avgrensa mengde, og har brukseigenskapar som gjer at det er meir enn eit knappheitsgode. Til no har veksten i Bitcoin truleg vore som eit alternativ til investering i gull. Verdien av gull som ikkje er eigd av sentralbankar er i dag 40-50 billionar (eng. «trillion») NOK.
Verdien av bitcoin i omløp er rundt 7 billionar NOK. Om Bitcoin skulle overta for denne delen av gull, ville kursen auka frå dagens rundt 370.000 NOK til over 2 mill. NOK pr. bitcoin. Det er potensialet for Bitcoin som erstatning for gull, og som trygg hamn i tider med stigande inflasjon.
Sjølv om det er usikkert kor godt vern investering i bitcoin gir mot inflasjon, vil det truleg vera dumt å ikkje investera i det minste ein liten del av formuen. Oppsida er potensielt veldig stor, og nedsida avgrensa med ei avgrensa investering.